-Tổ TVTL trường THPT Văn Lâm-

Lao động trẻ em trái pháp luật là một vấn đề nghiêm trọng mà nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam, đang phải đối mặt. Mặc dù đã có các quy định pháp lý nhằm ngừng và phòng ngừa lao động trẻ em, nhưng tình trạng này vẫn tồn tại ở nhiều nơi, đặc biệt là trong các gia đình nghèo, vùng sâu, vùng xa và các khu công nghiệp. Các em nhỏ không chỉ phải lao động trong điều kiện nguy hiểm, thiếu an toàn mà còn bị tước đoạt quyền được học tập, vui chơi, phát triển như những trẻ em khác.

Theo thống kê của Cục Trẻ em – Bộ Lao động Thương binh và Xã hội (đã sáp nhập vào Bộ Nội vụ từ ngày 01/3/2025), hiện có khoảng 1 triệu trẻ em dưới 17 tuổi đang phải lao động trái pháp luật, chiếm 5,3% tổng số trẻ em trong cả nước, trong đó có hơn 500.000 trẻ em phải làm việc trong những điều kiện nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm. Trong số lao động trẻ em chỉ có 45,2% hiện vẫn còn tiếp tục đi học, 52% đã thôi học và 2,8% chưa bao giờ đi học. Theo điều tra của cơ quan chức năng, có một số ngành nghề sử dụng lao động trẻ em như: nông nghiệp, trồng rừng, thủy sản, đặc biệt ở những doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp hộ gia đình, cơ sở sản xuất kinh doanh nhỏ vẫn thấy len lỏi tình trạng vi phạm về sử dụng lao động trẻ em.

          Để giải quyết tình trạng này, cần có các sáng kiến, giải pháp phòng ngừa lao động trẻ em trái pháp luật, đồng thời triển khai các biện pháp hỗ trợ và can thiệp kịp thời cho những trẻ em có nguy cơ hoặc đang phải lao động trái quy định. Trong đó, vai trò của các bên liên quan như nhà trường, gia đình, cộng đồng và chính bản thân trẻ em là vô cùng quan trọng.

1. Nguyên nhân dẫn đến lao động trẻ em trái pháp luật

Lao động trẻ em trái pháp luật chủ yếu phát sinh từ các nguyên nhân liên quan đến nghèo đói, thiếu hiểu biết về pháp luật, và sự thiếu sự can thiệp của các tổ chức, cơ quan có trách nhiệm. Đối với những gia đình nghèo, việc cho trẻ em lao động sớm là một cách để giảm bớt gánh nặng kinh tế. Các gia đình này không đủ điều kiện để cho con em họ tiếp tục học hành mà thay vào đó, các em phải lao động để kiếm tiền hỗ trợ gia đình.

Ngoài ra, một số gia đình không nhận thức được tác hại của lao động trẻ em đối với sự phát triển của trẻ, nên vô tình khuyến khích hoặc ép buộc trẻ tham gia lao động. Cũng có những trường hợp các em bị lôi kéo vào lao động qua các mối quan hệ xã hội, đặc biệt là trong những khu vực không có sự giám sát chặt chẽ của chính quyền địa phương.

2. Sáng kiến và giải pháp phòng ngừa lao động trẻ em trái pháp luật

Để phòng ngừa và giảm thiểu tình trạng lao động trẻ em trái pháp luật, cần có một chiến lược toàn diện, bao gồm các giải pháp cấp bách và lâu dài. Những sáng kiến và giải pháp này phải tập trung vào việc thay đổi nhận thức cộng đồng, nâng cao chất lượng giáo dục, tăng cường sự tham gia của các tổ chức và cơ quan có liên quan, đồng thời hỗ trợ các gia đình nghèo.

2.1. Nâng cao nhận thức cộng đồng

Một trong những giải pháp quan trọng nhất là nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của lao động trẻ em và quyền lợi của trẻ em. Các chương trình tuyên truyền và giáo dục cộng đồng cần được tổ chức thường xuyên, đặc biệt là ở các vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nơi mà tình trạng lao động trẻ em thường xuyên xảy ra. Các tổ chức phi chính phủ, nhà trường, và chính quyền địa phương có thể phối hợp để tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo, hoặc các chiến dịch truyền thông để giúp người dân hiểu rõ về những nguy cơ mà trẻ em gặp phải khi tham gia lao động trái pháp luật.

2.2. Tăng cường chất lượng giáo dục

Giáo dục là giải pháp lâu dài và bền vững nhất để ngăn ngừa lao động trẻ em. Khi trẻ em được học tập đầy đủ và có cơ hội phát triển, chúng sẽ có khả năng thoát khỏi tình trạng lao động sớm và đạt được các cơ hội tốt hơn trong tương lai. Chính phủ và các tổ chức xã hội cần chú trọng đầu tư vào giáo dục, đảm bảo rằng tất cả trẻ em đều được học miễn phí và không bị tước đoạt quyền học tập vì lý do tài chính. Việc xây dựng các trường học gần cộng đồng, cung cấp học bổng cho học sinh nghèo, hỗ trợ chi phí học tập cho các gia đình khó khăn là những biện pháp thiết thực giúp giảm thiểu tỷ lệ bỏ học và lao động trẻ em.

2.3. Xây dựng và thực hiện các chính sách bảo vệ trẻ em

Các chính sách bảo vệ trẻ em cần được xây dựng và thực hiện nghiêm túc để ngừng tình trạng lao động trẻ em. Chính phủ cần tăng cường các biện pháp giám sát, kiểm tra và xử lý nghiêm các cơ sở sản xuất sử dụng lao động trẻ em trái phép. Đồng thời, các cơ quan chức năng cần tạo ra các cơ chế hỗ trợ cho trẻ em bị lạm dụng hoặc bị ép buộc lao động. Hỗ trợ này có thể là tư vấn pháp lý, hỗ trợ tài chính cho gia đình để họ có thể đảm bảo điều kiện học tập cho con cái, hoặc cung cấp các dịch vụ chăm sóc y tế và tâm lý cho trẻ em bị ảnh hưởng bởi lao động sớm.

2.4. Thực hiện các biện pháp hỗ trợ cho gia đình nghèo

Để giải quyết tình trạng lao động trẻ em, cần phải có các biện pháp can thiệp trực tiếp vào các gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Chính phủ có thể xây dựng các chương trình hỗ trợ kinh tế, giúp các gia đình nghèo không phải dựa vào lao động trẻ em để kiếm sống. Các chương trình hỗ trợ tài chính như trợ cấp cho gia đình nghèo, cung cấp lương thực, thực phẩm và đồ dùng học tập miễn phí sẽ giúp các gia đình có điều kiện cho con cái học hành mà không phải để các em lao động sớm.

3. Vai trò của các bên liên quan

Để giải quyết vấn đề lao động trẻ em, không thể thiếu sự tham gia của nhiều bên liên quan, từ gia đình, nhà trường, cộng đồng đến các tổ chức xã hội và cơ quan nhà nước.

3.1. Vai trò của gia đình

Gia đình là yếu tố quan trọng nhất trong việc bảo vệ trẻ em khỏi lao động sớm. Các bậc phụ huynh cần nhận thức rõ về quyền lợi của trẻ em, đặc biệt là quyền được học tập và phát triển. Họ phải là người bảo vệ quyền lợi của con cái, không để trẻ em phải lao động khi chưa đến tuổi lao động hợp pháp. Các gia đình cũng cần nhận thức rằng, việc tạo điều kiện cho trẻ em học hành sẽ giúp cải thiện điều kiện sống của gia đình trong tương lai, thay vì để các em lao động vất vả từ nhỏ.

3.2. Vai trò của nhà trường

Nhà trường có vai trò quan trọng trong việc phát hiện và ngừng tình trạng lao động trẻ em. Các thầy cô giáo cần theo dõi sát sao học sinh của mình, đặc biệt là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Nếu phát hiện học sinh có dấu hiệu bỏ học hoặc tham gia lao động sớm, nhà trường cần phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để giúp đỡ học sinh quay lại trường. Bên cạnh đó, nhà trường cũng cần tăng cường giáo dục về quyền trẻ em, giúp học sinh hiểu được quyền lợi của mình và kêu gọi sự hỗ trợ khi gặp phải những vấn đề liên quan đến lao động trẻ em.

3.3. Vai trò của cộng đồng

Cộng đồng có vai trò rất lớn trong việc hỗ trợ và bảo vệ trẻ em khỏi lao động trái pháp luật. Cộng đồng có thể tạo ra môi trường lành mạnh, nơi trẻ em có thể học tập, vui chơi và phát triển. Các tổ chức phi chính phủ, các nhóm tình nguyện, và các cơ quan địa phương có thể phối hợp để tổ chức các chương trình hỗ trợ trẻ em, cung cấp tài liệu giáo dục, tư vấn tâm lý, giúp đỡ các gia đình nghèo. Cộng đồng cũng cần lên án mạnh mẽ những hành vi lạm dụng lao động trẻ em, tạo ra một mạng lưới bảo vệ trẻ em toàn diện.

3.4. Vai trò của trẻ em

Bản thân trẻ em cũng có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ chính mình. Khi được giáo dục đầy đủ, trẻ em sẽ có nhận thức về quyền lợi của mình và biết cách yêu cầu sự giúp đỡ khi bị ép buộc lao động trái pháp luật. Trẻ em cần được trang bị các kiến thức cơ bản về pháp luật, về quyền và nghĩa vụ của mình trong xã hội. Khi các em có thể nhận ra những hành vi vi phạm quyền lợi của mình, các em sẽ có thể tự bảo vệ bản thân và yêu cầu sự can thiệp từ gia đình, nhà trường và các tổ chức có liên quan.

4. Kết luận

          Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng dạy: “Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tùy theo sức của mình”, đến hiện tại pháp luật Việt Nam cũng không cấm trẻ em lao động, chỉ ngăn cấm các hành vi bóc lột sức lao động trẻ em. Chính vì vậy, Điều 143 Bộ luật Lao động năm 2019 quy định, người sử dụng lao động chỉ được sử dụng người từ đủ 13 tuổi, làm các công việc nhẹ theo danh mục do Bộ LĐ-TBXH quy định. Nếu tổ chức, cá nhân nào vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý theo quy định của pháp luật.

Lao động trẻ em trái pháp luật là một vấn đề cần được giải quyết ngay lập tức và một cách toàn diện. Các giải pháp phòng ngừa và can thiệp, đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện chất lượng giáo dục, và xây dựng các chính sách bảo vệ trẻ em, sẽ góp phần giảm thiểu tình trạng lao động trẻ em. Mỗi bên liên quan, bao gồm gia đình, nhà trường, cộng đồng và chính bản thân trẻ em, đều có vai trò quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của trẻ em, giúp đỡ các em có cơ hội học tập và phát triển một cách toàn diện. Khi tất cả chúng ta cùng chung tay, vấn đề lao động trẻ em sẽ được giải quyết, mang lại tương lai tươi sáng cho trẻ em và một xã hội phát triển bền vững.

***************************************************************